Omgevingslicht en bioritme: de voordelen van een gezond circadiaans ritme

Een goede nachtrust is een van de pijlers van een gezond leven. Tijdens de slaap herstelt ons lichaam, worden herinneringen opgeslagen, emoties verwerkt en krijgen onze spieren en organen de kans om op te laden.

Toch blijkt uit onderzoek dat steeds meer mensen moeite hebben met slapen. Naast stress en leefstijl speelt één factor hierbij een grote rol: het licht waarmee we onszelf omringen.

Waar onze voorouders na zonsondergang alleen het zachte licht van een kampvuur kenden, worden wij tegenwoordig tot laat in de avond blootgesteld aan felle LED-lampen en beeldschermen. 

Dit moderne kunstlicht verstoort onze biologische klok en heeft een directe impact op de kwaliteit van onze slaap.

Gelukkig laat de wetenschap steeds duidelijker zien hoe we met gezond omgevingslicht ons bioritme kunnen herstellen en ondersteunen. 

Omdat ons woon- en werkleven zich steeds vaker binnenshuis onder kunstlicht afspeelt, wordt het belangrijker dan ooit om bewuste keuzes te maken in de verlichting om ons heen.

De gevolgen van slecht slapen

Een paar nachten slecht slapen merk je al meteen: je bent prikkelbaar, hebt moeite met concentreren en voelt je sneller uitgeput. Maar structureel slaaptekort gaat veel verder dan alleen vermoeidheid.

Gezondheidsrisico’s van chronisch slaaptekort

• Hart- en vaatziekten en diabetes: Onderzoek laat zien dat slechte slaap een belangrijke risicofactor is voor het ontstaan van chronische aandoeningen zoals hoge bloeddruk, hartziekten en diabetes type 2. Medic et al., 2017, Nat Sci Sleep.

• Mentale gezondheid: Mensen die slecht slapen hebben een aanzienlijk hogere kans op depressie en angststoornissen. Baglioni et al., 2011, J Affect Disord.

• Immuunsysteem: Tijdens de slaap wordt het immuunsysteem geactiveerd. Bij slaaptekort neemt de weerstand af, waardoor je sneller ziek wordt. Prather et al., 2015, Sleep.

Direct merkbare gevolgen

Naast de lange termijnrisico’s ervaar je ook direct: hoofdpijn, stemmingswisselingen, verminderde concentratie en een lagere productiviteit. Kortom: slaap is niet optioneel, maar een essentiële basis voor een gezond en energiek leven.

De wetenschap achter blauw licht en kunstlicht

Ons lichaam draait op een circadiaans ritme, een 24-uurs biologische klok die processen zoals slaap, energie, spijsvertering en stemming aanstuurt. Dit ritme wordt vooral gestuurd door licht.

Hoe licht ons ritme stuurt

• Overdag: Natuurlijk daglicht heeft een breed spectrum met een gezonde balans aan blauw licht. Dit onderdrukt melatonine en stimuleert de cortisolproductie, waardoor we wakker en alert zijn.

• ’s Avonds: Wanneer de zon ondergaat, neemt het aandeel blauw licht in de natuur af, en neemt het aandeel rood licht toe. Ons lichaam krijgt zo het signaal dat het tijd is om te ontspannen en ons voor te bereiden op slaap.

  
  

Het probleem van modern kunstlicht

Moderne lichtbronnen, zoals LED-lampen, smartphones en computerschermen, zijn ontwikkeld om energiezuinig te zijn, niet om ons biologische ritme gezond te houden. Ze hebben drie belangrijke nadelen:

• Flikkering: onzichtbare trillingen die vermoeidheid en hoofdpijn kunnen veroorzaken.

• EMF-blootstelling: onnodige elektromagnetische velden in leef- en slaapkamers.

• Ongezond spectrum: veel blauw licht pieken, nauwelijks rood en geen balans. Dit verstoort de melatonineproductie en dus ons slaapritme.

  
  

Onderzoek naar de effecten van blauw licht

• Mensen: Blootstelling aan blauw licht in de avond vertraagt het inslapen en onderdrukt melatonine. Chang et al., 2015, PNAS. Zelfs groen licht (500–550 nm) kan de aanmaak van melatonine verstoren. Brainard et al., 2001, J Neurosci.

• Ander onderzoek: Een studie met de rondwormen liet zien dat blootstelling aan LED-licht (wit en blauw) stressreacties veroorzaakte: minder nakomelingen, tragere groei en afwijkend bewegingsgedrag. Dit ging samen met verhoogde productie van reactieve zuurstofsoorten (ROS), een teken van oxidatieve schade in cellen. Abdel-Rahman et al., 2017, J Environ Sci Health.

  
  

De onderzoekers concluderen dat juist de blauwe component van LED’s schadelijk kan zijn voor biologische systemen, en dat verder onderzoek naar de effecten op de gezondheid van mensen noodzakelijk is.

Waar zonlicht een breed en geleidelijk spectrum heeft dat ons biologische ritme door de evolutie heen heeft gevormd, vertonen LED-lampen scherpe pieken, met name rond 450 nm in het blauwe gebied.

Deze onnatuurlijke pieken verstoren het signaal naar onze biologische klok en vormen de verklaring voor de negatieve effecten die in de studie werden waargenomen. De onderstaande figuur uit dezelfde studie maakt dit contrast tussen verschillende lichtbronnen duidelijk zichtbaar.

Bron: Abdel-Rahman FH, Okeremgbo B, Alhamadah F, Jamadar S, Anthony K, Saleh MA. (2017). Caenorhabditis elegans as a model to study the impact of exposure to light emitting diode (LED) domestic lighting. J Environ Sci Health A. 52(5):433–439. doi:10.1080/10934529.2016.1270676.

De figuur laat goed zien hoe verschillend lichtbronnen zijn opgebouwd.

• Zonlicht (ochtend, middag, avond) heeft een breed en evenwichtig spectrum.

• kunstlichtbronnen, zoals LED- en fluorescentielampen, vertonen duidelijke pieken, met name rond 450 nm in het blauwe gebied.

  
  

Dit verklaart waarom veel mensen zich onder LED-licht rusteloos of minder uitgerust voelen. Ons systeem verwacht breed, natuurlijk licht, niet onnatuurlijke pieken.

Kortom: wat ooit nuttig was om energie te besparen, blijkt ons biologische evenwicht in de war te schoppen.

Licht als leefomgeving, niet als therapie

Rood licht therapie via panelen is bedoeld voor korte, gerichte sessies van 5 tot 15 minuten per dag met specifieke therapeutische toepassingen zoals huidverbetering en pijnvermindering. 

Maar licht werkt niet alleen therapeutisch in korte sessies, het beïnvloedt ons de hele dag. Ook de overige 23 uur en 45 minuten speelt licht dus een cruciale rol. 

• Rood licht therapie: korte doseringen (5–15 minuten) zetten processen in gang zoals spierherstel en celregeneratie.

• Omgevingslicht (ambient lighting): de overige 23 uur en 45 minuten zijn minstens zo belangrijk. Het licht om ons heen bepaalt of die processen stabiel blijven en ons circadiaans ritme in balans blijft.

 “Therapie zet processen aan. Omgevingslicht zorgt dat ze niet ontsporen.”

Voor dit dagelijkse omgevingslicht zijn andere oplossingen nodig dan therapiepanelen. Daarom bestaan er speciale lampen die niet bedoeld zijn voor intensieve therapie, maar juist om je leefomgeving dag en nacht van het juiste licht te voorzien – zoals de VIVO Home Series producten.

Het verschil in rode lampen

Niet alle rode lampen of ‘gezonde’ LED-verlichting zijn gelijk. De meeste rode lampen en LED-verlichting claimen gezond te zijn, maar missen cruciale eigenschappen. De Home Series producten combineren veiligheid, comfort en wetenschap:

• Unieke 670 nm rood lichtmodus – diep rood licht dat rustgevender is en een natuurlijker signaal geeft aan je biologische klok dan standaard 620–630 nm lampen.

• Ambermodus – warm licht zonder blauw, ideaal voor de avond.

• Full spectrum daglicht – helder licht in balans dat natuurlijk zonlicht benadert, zonder ongezonde blauwe piek.

• Getest flikkervrij (<1%) – voorkomt hoofdpijn en vermoeidheid.

• Laag EMF – veilig getest op 30 cm afstand.

• Transparantie – alle spectrum-, flicker- en EMF-metingen zijn beschikbaar.

Door dit spectrum sluit de Home Series beter aan bij de natuur en onderscheidt het zich van standaardlampen en van generieke “rode lampen”.

Praktische tips: gezond licht thuis en op werk

Met een paar simpele aanpassingen kun je je lichtomgeving drastisch verbeteren.

Circadian Bulb (dag- en avondlamp)

• Modus 1: diep rood (670 nm) voor de avond.

• Modus 2: amberlicht voor ontspanning.

• Modus 3: full spectrum daglicht voor overdag.

• Te bedienen via een gewone wandschakelaar – eenvoudig en gebruiksvriendelijk.

Desk Light (werk- en leeslamp)

• Zelfde drie modi als de bulb: rood, amber en full spectrum.

• Dimbaar en oplaadbaar, ideaal voor je bureau of nachtkastje.

• Onderzoek toont aan dat dynamische lichtsystemen alertheid overdag verbeteren en slaapkwaliteit ondersteunen.

Night Light (slaapvriendelijk nachtlampje)

• Geeft zacht rood licht (600–640 nm) dat de melatonineproductie niet verstoort.

• Automatische sensor: gaat aan bij beweging en weinig omgevingslicht.

• Perfect voor babykamers of nachtelijke toiletbezoeken.

Meer dan slaap: licht en je algehele gezondheid

‘’Je circadiaans ritme gaat niet alleen over slaap - het is je internet lichaamsklok die alles aanstuurt, van energie en stemming tot spijsvertering en concentratie.’’

Hoewel slaap vaak centraal staat, beïnvloedt je circadiaans ritme veel meer:

• Energie

  Een stabiel circadiaans ritme geeft je meer energie door de dag heen. Onderzoek toont aan dat lichtblootstelling in de ochtend de productie van cortisol in gezonde banen leidt, waardoor je beter wakker wordt en een stabieler energieniveau behoudt. Leproult et al., 2001, Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism.

  
  

• Concentratie en productiviteit

  Licht beïnvloedt niet alleen je alertheid, maar ook je cognitieve prestaties. Studies laten zien dat blootstelling aan het juiste spectrum overdag (blauwverrijkt daglicht) de aandacht, het geheugen en de werkprestatie versterkt. Cajochen et al., 2005, J Appl Physiol; Vandewalle et al., 2009, Sleep.

  In kantoorsetting verbeterde dynamisch daglicht de productiviteit en verminderde slaperigheid. Viola et al., 2008, Sleep.

• Spijsvertering & gewicht

  Het circadiaans ritme reguleert ook de spijsvertering en energiehuishouding. Muizen die een vet dieet kregen buiten hun actieve periode, werden veel sneller obees en vertoonden metabole verstoringen, ondanks identieke calorie-inname Chaix et al., 2014, Cell Metabolism. Bij mensen wordt een verstoord ritme in verband gebracht met insulineresistentie en een hoger risico op diabetes type 2. Scheer et al., 2009, PNAS.

• Metabolisme

  Verstoring van je circadiaans ritme blijkt direct invloed te hebben op je stofwisseling. Zo toonde onderzoek aan dat muizen die een hoog-vet dieet consumeerden buiten hun biologische actieve periode veel sneller aankwamen, slechtere energiebalansen hadden en meer metabole afwijkingen vertoonden dan hun ritmisch ‘gealigneerde’ tegenhangers. Schrader et al., 2024, J Clin Invest.

• Stemming & neurochemie 

  Neurotransmitters zoals serotonine en dopamine volgen zelf ritmische patronen. Verstoring van je biologische klok kan dus direct je stemming beïnvloeden, bijvoorbeeld doordat de dagelijkse schommelingen in deze “gelukshormonen” wegvallen. McClung et al., 2013, Biol Psychiatry.

Door licht bewust in te zetten, ondersteun je dus niet alleen je nachtrust, maar je hele gezondheid.

Conclusie

Slaap is een fundament van gezondheid, maar moderne lichtbronnen ondermijnen ons ritme. Het verschil maak je niet alleen met kortdurende rood licht therapie, maar ook met licht als leefomgeving.

Met de juiste verlichting, zoals de VIVO Home Series Night Light, Circadian Bulb en Desk Light, kun je je omgeving aanpassen aan het natuurlijke ritme: helder licht overdag, warm amber in de avond, en slaapvriendelijk rood in de nacht.

Zo bescherm je je circadiaans ritme, waardoor niet alleen  je slaapkwaliteit verbetert, maar ook  je energie, stemming en focus op een natuurlijke manier ondersteund.